Στο άρθρο «ΣΤΑΔΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ» περιγράφηκαν τα στάδια ανάπτυξης της γλώσσας. Αξίζει να σημειωθεί πως το φάσμα της φυσιολογικής ανάπτυξης είναι ευρύ και πως κάθε παιδί έχει το δικό του ρυθμό ανάπτυξης.
Σε αυτό το σημείο να υπογραμμισθεί πως για οποιοδήποτε θέμα ανάπτυξης κι αν συζητάμε, πρέπει να έχετε ως γενικό κανόνα ότι είναι απίθανο να παραστεί πραγματική ανάγκη να ανησυχήσετε, εκτός κι αν παρατηρήσετε ότι το παιδί σας παρουσιάζει στην ανάπτυξη του καθυστέρηση:
· Μεγαλύτερη των δύο μηνών κατά τον πρώτο χρόνο,
· Των τριών μηνών κατά το δεύτερο χρόνο,
· Των τεσσάρων μηνών κατά τον τρίτο χρόνο,
· Των έξι μηνών κατά τον τέταρτο χρόνο.
Περισσότερες λεπτομέρειες για τους λόγους ανησυχίας σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο δίνονται παρακάτω. Αν όμως έχετε την παραμικρή ανησυχία σχετικά με οποιονδήποτε τομέα ανάπτυξης του παιδιού σας, απευθυνθείτε στον παιδίατρο σας, σε κάποιο λογοθεραπευτή ή σε κάποιον αναπτυξιολόγο, μια και είναι δύσκολο να χαρείτε και να απολαύσετε το παιδί σας αν ανησυχείτε για αυτό καθ’ οιονδήποτε τρόπο.
Σημειώνονται παρακάτω οι καταστάσεις στις οποίες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε τη συμβουλή ειδικού. Παρακαλώ, όμως, να θυμάστε ότι η γρήγορη πρόοδος σε κάποιο τομέα μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την προσωρινή καθυστέρηση σε κάποιον άλλο.
Είναι επίσης πού σημαντικό να έχετε στο νου σας πως κανένας κατάλογος δεν μπορεί να υποκαταστήσει την ιατρική γνωμάτευση.
Από 0 έως 3 μηνών
Σε τρεις μήνες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δε χαμογελάει.
· Δεν ησυχάζει όταν του μιλάτε ή το παίρνετε αγκαλιά.
· Δε γουργουρίζει ούτε βγάζει φωνηεντικούς ήχους.
· Δε στρέφεται ποτέ προς μια φωτεινή πηγή ή προς τον ήχο της κουδουνίστρας.
· Δεν κλαίει όταν είναι ώρα για τάισμα.
Από 3 έως 6 μηνών
Σε έξι μήνες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δεν ψάχνει γύρω του για ομιλητές.
· Σπάνια ακολουθεί με το βλέμμα κάποιο κινούμενο αντικείμενο.
· Σπάνια ανταποκρίνεται με φωνοποίηση όταν του μιλάτε.
· Δε βαβίζει παράγοντας ήχους με ένα σύμφωνο και ένα φωνήεν (για παράδειγμα «πα» ή «γκου»).
· Έχει πολύ περιορισμένο φωνητικό ρεπερτόριο.
Από 6 έως 9 μηνών
Σε εννέα μήνες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δε φαίνεται να αναγνωρίζει το όνομα του ή τα ονόματα των μελών της οικογένειας του.
· Σπάνια βγάζει φωνούλες σαν να θέλει να μιλήσει σε κάποια πρόσωπα.
· Δεν παράγει σειρές ήχων όπως «μαμαμά» ή «μπαμπαμπά».
· Δε διασκεδάζει με παιχνίδια όπως το «Κούκου τσα».
· Δε δείχνει κανένα ενδιαφέρον για παιχνίδια που κάνουν θόρυβο.
Από 9 έως 12 μηνών
Σε δώδεκα μήνες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δεν αναζητά ποτέ γύρω του γνωστά αντικείμενα, όπως το καπέλο του, όταν ακούει να μιλάτε για αυτά.
· Δε στρέφεται σ’ αυτόν που του μιλάει όταν το φωνάζει με το όνομά του.
· Δεν παράγει σειρά ήχων και το βάβισμά του χαρακτηρίζεται από κάποιο ρυθμό.
· Δεν επιχειρεί ποτέ να αρχίσει το ίδιο παιχνίδια όπως το «Κούκου τσα».
· Δεν παρακολουθεί την κίνηση ενός σημείου κοιτώντας προς την κατεύθυνση που του δίνετε.
Από 12 έως 16 μηνών
Σε δεκαέξι μήνες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δεν ανταλλάσσει ήχους μαζί σας, συμμετέχοντας σε φωνητικό «διάλογο».
· Δεν ανταποκρίνεται κοιτώντας προς τη σωστή κατεύθυνση σε απλές ερωτήσεις όπως «Πού είναι το καπέλο σου;».
· Το βάβισμά του δεν περιέχει πολλούς και διαφορετικούς ήχους που ακούγονται σχεδόν σαν πραγματική ομιλία.
· Δεν ενδιαφέρεται να αρχίσει διάφορα παιχνίδια μαζί σας.
· Δε συγκεντρώνεται ποτέ σε κάτι για περισσότερο από λίγα δευτερόλεπτα.
Από 16 έως 20 μηνών
Σε τρεις μήνες θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δε χρησιμοποιεί ακόμη καμία λέξη.
· Δείχνει να δυσκολεύεται να παρακολουθήσει μια μικρή πρόταση όπως: «Τα παπούτσια σου είναι στην κουζίνα».
· Δε θέλει να του δείχνετε μεγάλη προσοχή.
· Δε θέλει να παίζετε μαζί του.
· Δεν κοιτάζει συχνά γύρω του να δει από πού έρχονται οι ήχοι.
Από 20 έως 24 μηνών
Στα δύο χρόνια θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δε δείχνει να καταλαβαίνει τα ονόματα πολλών αντικειμένων καθημερινής χρήσης, όπως επίπλων ή σκευών.
· Δε συνδέει ποτέ δύο λέξεις μαζί.
· Δε δείχνει συχνά έντονη συγκέντρωση σε κάποιο αντικείμενο ή δραστηριότητα δικής του επιλογής.
· Δε θέλει να σας βοηθά ή να συμμετέχει στις δραστηριότητές σας.
· Δεν παίζει κανένα λειτουργικό παιχνίδι.
Από 2 έως 2 ½ ετών
Στα δυόμισι χρόνια θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δε φαίνεται να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερες καινούριες λέξεις.
· Εξακολουθεί να χρησιμοποιεί μεμονωμένες λέξεις κι όχι να συνδυάζει δύο μαζί.
· Συχνά μιλάει ακατανόητα και μπερδεμένα.
· Δε δείχνει να θέλει να παίζετε μαζί του.
· Δεν το ενδιαφέρει το παιχνίδι εξερεύνησης και το λειτουργικό παιχνίδι.
· Δε δείχνει να καταλαβαίνει τι του λέτε παρά μόνο αν απλοποιήσετε πολύ τα λόγια του.
· Εξακολουθεί να συγκεντρώνει την προσοχή του κάπου για πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα.
Από 2 ½ έως 3 ετών
Στα τρία χρόνια θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δείχνει συχνά να μην καταλαβαίνει τι έχετε πει.
· Δείχνει συχνά να μην έχει αντιληφθεί τι γνωρίζουν ήδη οι άλλοι. Για παράδειγμα, μπορεί να αρχίσει να μιλάει με κάποιον άγνωστο για την Άννα (την αδελφή του) και δεν καταλαβαίνει ότι το πρόσωπο με το οποίο μιλάει δεν έχει ιδέα ποια είναι η Άννα.
· Λέει συχνά πράγματα που σας φαίνονται άσχετα.
· Εξακολουθεί να χρησιμοποιεί προτάσεις με δύο ή τρεις λέξεις μόνο.
· Δε χρησιμοποιεί καμία γραμματική κατάληξη.
· Δεν κάνει ποτέ ερωτήσεις.
· Δεν εκδηλώνει κανένα ενδιαφέρον ή πρόθεση να παίξει κοντά σε άλλα παιδιά.
· Οι άνθρωποι που δεν ανήκουν στην οικογένειά του και στο στενό του περιβάλλον δυσκολεύονται πολύ να το καταλάβουν.
· Το εύρος της προσοχής του εξακολουθεί να είναι πολύ περιορισμένο.
Από 3 έως 4 χρονών
Στα τέσσερα χρόνια θα ήταν σκόπιμο να ζητήσετε ιατρική συμβουλή αν το παιδί σας:
· Δείχνει συχνά μπερδεμένο σαν να μην καταλαβαίνει τι έχετε πει ή δεν κάνει αυτό που του έχετε ζητήσει.
· Δε συγκεντρώνεται σε κάτι πάνω από λίγα λεπτά.
· Δε χρησιμοποιεί συχνά τις καταλήξεις των ρημάτων ή ποικιλία γραμματικών τύπων.
· Η ομιλία του είναι ασαφής.
· Δεν μπορεί να δώσει σαφή περιγραφή για κάτι που συνέβη όταν δεν ήσασταν παρόντες.
· Δεν κάνει πολλές ερωτήσεις.
· Δε θέλει να παίξει με άλλα παιδιά.
· Σας δείχνει ή σας λέει ότι ξέρει πως ο λόγος του δε ρέει κανονικά ή φαίνεται να αγωνίζεται για να εκφέρει τις λέξεις.
Βιβλιογραφία:
· Ward Sally (2004). Μαθαίνω το παιδί μου να μιλάει. Μετάφραση: Μαρία Παππά. Αθήνα. Εκδόσεις Λιβάνη.