Πρόκειται για μια ευρεία ομάδα γνωστικών ελλειμμάτων, νευρολογικά καθορισμένων, ευρέως ιδιοσυστασιακές ως προς την προέλευση. Το παιδί αποδίδει στο σχολείο σημαντικά χαμηλότερα από το αναμενόμενο για την ηλικία, την εκπαίδευση και το IQ του, όπως αυτό αποδεικνύεται από σταθμισμένα ατομικά χορηγούμενα τεστ. Βρίσκονται στο 2-10% των παιδιών της στοιχειώδους εκπαίδευσης (αγόρια: κορίτσια 4:1) και συνήθως συνδέονται μεταξύ τους αλλά και με Υπερκινητική Διαταραχή (ADHD) ή Διαταραχή Διαγωγής.
Εκτός της μάθησης παρουσιάζουν και άλλες δυσκολίες όπως στη συγκέντρωση, την οπτική αντίληψη, την πρόσφατη μνήμη και τις διαδικασίες διαδοχής, φτωχό κινητικό συντονισμό, δυσκολία στην κατανόηση των λεπτών αποχρώσεων του λόγου όπως το χιούμορ και η ειρωνεία. Εξαιτίας όλων αυτών των προβλημάτων το μαθησιακά ανεπαρκές παιδί μπορεί να εξοστρακιστεί από τους συνομηλίκους, να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, απόσυρση, παθητικότητα, κατάθλιψη ή διαταραχές συμπεριφοράς.
Οι ειδικές μαθησιακές Δυσκολίες θα πρέπει να ξεχωριστούν από τους ψυχολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που οδηγούν στη σχολική αποτυχία, αν και συχνά όλοι αυτοί συνυπάρχουν και αλληλοεπηρεάζονται.
Διαταραχή της ανάγνωσης
Στη Διαταραχή της ανάγνωσης (δυσλεξία) η επίδοση στην ανάγνωση (ακρίβεια, ταχύτητα, κατανόηση) είναι σημαντικά χαμηλότερη από την αναμενόμενη για την ηλικία, την εκπαίδευση και το IQ του, με αποτέλεσμα να επηρεάζει την σχολική επίδοση ή άλλες δραστηριότητες που απαιτούν αναγνωστικές δεξιότητες. Το διάβασμα χαρακτηρίζεται από αλλοιώσεις, αντικαταστάσεις ή παραλείψεις, μικρή ταχύτητα και λάθη στην κατανόηση. Υπάρχει μειονεξία στη διάκριση των λέξεων και δυσκολία με την διαδοχή τους και δυσκολία στην φωνητική ακουστικο-οπτική απαρτίωση.
Συνήθη προβλήματα είναι οι αντιστροφές γραμμάτων και λέξεων, η δυσκολία στη διάκριση λέξεων που μοιάζουν μεταξύ τους στο σχήμα, σύγχυση δεξιού-αριστερού και μεικτή ή ατελής πλευρίωση, η φτωχή οπτική μνήμη, τα πολλά ορθογραφικά λάθη, ιδίως στα διπλά και σιωπηλά σύμφωνα. Άλλα παιδιά παρουσιάζουν υποκαταστάσεις και δυσδιαδοχή φωνημάτων μέσα στις λέξεις, προβλήματα στο γράψιμο με το χέρι, ήπιες διαταραχές στην άρθρωση και προβλήματα στην ακουστική κατανόηση της πολύπλοκης προφορικής ομιλίας. Τέλος στον βαρύτερο τύπο εκτός από την δυσκολία στην ανάγνωση εμφανίζονται και γλωσσολογικές διαταραχές, δηλ δυσκολία στη κατονομασία, μειωμένη κατανόηση της πολύπλοκης προφορικής ομιλίας, φτωχή διάκριση των ήχων της ομιλίας και καθυστέρηση στην απόκτηση του λόγου.
Η Διαταραχή της ανάγνωσης συνοδεύεται συχνά και από τη Διαταραχή των μαθηματικών ή της γραπτής έκφρασης. Μάλιστα αυτές οι Διαταραχές σπάνια ανευρίσκονται χωρίς αυτήν. Συνοδεύεται επίσης και με όλες τις Διαταραχές που συνυπάρχουν με τις ειδικές μαθησιακές Δυσκολίες. Η συχνότητα της υπολογίζεται στο 4% των παιδιών της σχολικής ηλικίας με το 60-80% να είναι αγόρια. Η διάγνωση δεν τίθεται πριν το τέλος της α’ τάξης και συχνά καθυστερεί, ιδιαίτερα αν το παιδί έχει ψηλό IQ και λειτουργεί σε ικανοποιητικό επίπεδο. Πρώιμη διάγνωση και επέμβαση συνοδεύεται με καλή πρόγνωση.
Διαταραχή των μαθηματικών
Στη Διαταραχή των μαθηματικών (δυσαριθμησία ή δυσκαλκουλία) η μαθηματική ικανότητα είναι σημαντικά χαμηλότερη από την αναμενόμενη, με αποτέλεσμα να επηρεάζει την σχολική επίδοση ή άλλες δραστηριότητες που απαιτούν μαθηματική ικανότητα. Ικανότητες που παραβλάπτονται είναι λεκτικές (κατανόηση ή ονομασία μαθηματικών όρων, αποκωδικοποίηση γραπτών προβλημάτων σε μαθηματικά σύμβολα), αντιληπτικές (αναγνώριση ή διάβασμα αριθμητικών συμβόλων και σημείων, συγκρότηση αντικειμένων σε ομάδες), προσοχής (αντιγραφή αριθμών και συμβόλων, παρατήρηση λειτουργικών σημείων, πρόσθεση των «κρατουμένων») και μαθηματικές (ακολουθία μαθηματικών αλληλουχιών, μέτρημα αντικειμένων και μάθηση της προπαίδειας). Η συχνότητα της Διαταραχής χωρίς την συνύπαρξη άλλης μαθησιακής Δυσκολίας υπολογίζεται στο 1% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Η διάγνωση δεν τίθεται πριν το τέλος της α’ τάξης και συχνά καθυστερεί, ιδιαίτερα αν το παιδί έχει ψηλό IQ και λειτουργεί σε ικανοποιητικό επίπεδο.
Διαταραχή της γραπτής έκφρασης
Στη Διαταραχή της γραπτής έκφρασης (δυσορθογραφία) οι δεξιότητες της γραφής είναι σημαντικά χαμηλότερες από τις αναμενόμενες, με αποτέλεσμα να επηρεάζει την σχολική επίδοση ή άλλες δραστηριότητες που απαιτούν σύνθεση γραπτών κειμένων. Η Διαταραχής παραβλάπτει τη γραφή γραμματικά σωστών προτάσεων, την οργάνωση παραγράφων, την ορθογραφία και το γραφικό χαρακτήρα. Αν υπάρχουν μόνο πολλά ορθογραφικά λάθη και κακός γραφικός χαρακτήρας, χωρίς διαταραχή στη γραπτή έκφραση, η διάγνωση δεν τίθεται.
Βρίσκεται σπάνια χωρίς διαταραχή της ανάγνωσης. Ο κακός γραφικός χαρακτήρας μπορεί να οφείλεται σε αναπτυξιακή διαταραχή του συντονισμού των κινήσεων.